آبسه دندان
وقتی یک دندان مدام ضربان دارد و باعث می شود در طول شب بیدار بمانید، ممکن است چیزی آزاردهنده تر از درد دندان ساده باشد. آبسه دندان نوعی عفونت داخل دندان است که به سمت نوک ریشه دندان یا اطراف آن منتشر شده است. این عفونت در حفره داخلی دندان ریشه دارد، جایی که “حفره پالپ” نامیده می شود. داخل حفره پالپ عروق خونی و اعصابی وجود دارند که روی هم رفته “پالپ” نامیده می شود. قبل از شکل گیری آبسه دندان، الزاماً دندان توانایی خود برای مبارزه با عفونت را از دست داده است، و باکتری ها ما توانند حفره پالپ را مورد حمله قرار دهند و تکثیر شوند. با تکثیر باکتری ها، معمولاً عفونت باکتریایی از حفره پالپ منتشر می ود و از طریق انتهای ریشه به داخل استخوان خارج می شود. آبسه به انباشته شدن چرک گفته می شود که از گلبول های سفید مرده، بافت های مرده و باکتری تشکیل شده است.
آبسه دندان با آبسه لثه از نظر منبع عفونت اصلی فرق دارد. منشاء آبسه دندان (یا آبسه پری آپیکال) پالپ دندان است و از اپکس ته ریشه دندان به خارج آن منتشر می شود. منشاء آبسه لثه (یا آبسه پریودنتال) پاکت لثه است و از خارج دندان، و بیماری لثه شروع می شود. درمان به این بستگی دارد که عفونت از کجا آغاز می شود.
ریسک فاکتورهای آبسه دندان
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان ها بیشترین سهم را در بالا رفتن خطر عفونت دندان دارد. فشردن و ساییدن دندان ها روی یکدیگر (براکسیسم یا دندان قروچه)، رژیم غذایی مملو از شکر، دیگر حوادث دندانی، و حتی کارهای دندانپزشکی که در گذشته انجام شده اند می توانند فرد را در معرض آبسه دندان قرار دهند.
علل بروز آبسه دندان
آبسه دندان می تواند علل مختلفی داشته باشد. یکی از شایع ترین علل زمانی است که حفره دندان (پوسیدگی دندان) آنقدر بزرگ و عمیق می شود که به حفره پالپ می رسد. داخل دندان روند التهابی اتفاق می افتد. التهاب پالپ (پالپیت) معمولاً چیزی است که به عنوان دندان درد احساس می شود. دندانپزشک ها بر اساس تست هایی که انجام می دهند پالپیت را به دو دسته بازگشت پذیر و بازگشت ناپذیر تقسیم می کنند. پالپیت بازگشت پذیر به این معناست که پالپ حساس شده است اما برای بهبود فرصت دارد. پالپیت بازگشت ناپذیر به این معناست که بهبود پیدا نخواهد کرد و پالپ در حال مرگ است. با از بین رفتن پالپ، آبسه می تواند شکل بگیرد زیرا عفونت از دندان به الیاف لیگامان و استخوان فک زیر آن منتقل می شود. اغلب، هنوز هم می توان دندانی که نکروتیک شده است را نجات داد، اگر برای درمان عفونت در مراحل اولیه گام های ضروری برداشته شوند.
دیگر علل مرگ دندان و آبسه آن عبارتند از: 1) ضربه به دندان، 2) درمان های دندانی مانند روکش دندان یا پر شدگی که به حفره پالپ خیلی نزدیک می شوند، یا 3) آسیب به دندان ناشی از ساییدن و فشردن دندان ها روی یکدیگر. در همه اشکال آبسه دندان، پالپ آسیب می بیند و نمی تواند بهبود یابد. ضربه به دندان فوراً می تواند خونرسانی به دندان را دچار مشکل کند. وقتی خونرسانی با مشکل مواجه می شود، منبع تغذیه دندان نیز قطع می شود. در نتیجه، پالپ به سرعت از دست می رود. آسیب ناشی از فشردن و ساییدن دندان ها روی یکدیگر (که ترومای اکلوزال نامیده می شود) نوعی حادثه با سرعت کمتر و پیشرونده است.
دندانی که قبلاً تحت درمان ریشه قرار گرفته است نیز می تواند دچار آبسه شود. این اغلب به این دلیل است که روی دندان به مقدار کافی سیل نمی شود و باکتری به داخل دندان نفوذ می کند، یا اینکه این نفوذ از راه ترک دندان اتفاق می افتد.
علائم و نشانه های آبسه دندان
- رنگ دندان در مقایسه با دندان های اطراف آن تیره می شود. موادی که از پالپ نکروتیک شده تولید می شوند، به داخل لایه منفذدار دندان نفوذ می کند و باعث تغییر رنگ آن می شوند. در بسیاری موارد، ممکن است هیچ درد دندانی وجود نداشته باشد.
- با خوردن غذا یا حتی فشار به دندان درد ایجاد خواهد شد. آبسه ای که به بیرون نوک ریشه منتشر می شود می تواند ساختارهای حمایت کننده دندان (لثه و استخوان) را تحت تأثیر قرار دهند. گاهی اوقات، درد ضربان دار آنقدر شدید است که با داروهای مسکن هم بهبود پیدا نمی کند. این معمولاً به عفونتی مربوط می شود که منتشر شده است و موجب بروز فشار در ساختارهای اطراف لثه و استخوان شده است.
- در قسمت های بافت لثه نیز تورم وجود دارد که با چرک پر شده است. تورم بالا آمده شبیه غده نزدیک دندانی به نظر می رسد که تحت تأثیر قرار گرفته است. غده ای که باز است “draining fistula” نامیده می شود و از آن چرک ترشح می شود. این یکی از مشهودترین علائم عفونت است. دیگر علائم و نشانه های آبسه دندان عبارتند از بوی بد و مزه بد دهان هستند.
- تورم صورت، فک، یا غدد لنفاوی اطراف آن اغلب نشان دهنده افزایش عفونت هستند. درد فک ناشی از تورم می تواند بروز یابد.
علاوه بر این، لازم است توجه شود که آبسه دندان ممکن است هیچ علامت و نشانه ای نداشته باشد. از آنجا که دندان حیات خود را از دست داده است، ممکن است هیچ دردی با آن همراه نباشد. با این حال، آبسه هنوز وجود دارد و عفونت دندان می تواند بیشتر منتشر شود. گاهی اوقات، آبسه دندان با یک رادیوگرافی کشف می شود که برای هدف دیگر یا برای چکاپ معمولی گرفته می شود.
درمان های آبسه دندان
دتر دندان های دائمی، درمان آبسه دندان معمولاً با پاکسازی دقیق عفونت انجام می شود. درمان به این بستگی دارد که عفونت دندان چقدر گسترش پیدا کرده است. درمان معمولاً شامل مصرف آنتی بیوتیک هایی مانند پنی سیلین است. دندان باز می شود تا محتویات عفونی درون حفره پالپ آن تخلیه شوند. در صورت لزوم، روی بافت نرم غده برش ایجاد می شود و تخلیه چرک صورت می گیرد تا از فشار آن کاسته شود.
در برخی موارد، عفونت می تواند به سرعت منتشر شود و نیاز به توجه فوری دارد. در صورتی که دندانپزشک در دسترس نیست و تب و تورم در ناحیه صورت یا فک وجود دارد، یا در تنفس یا بلع مشکل دارید، توصیه می شود هر چه سریعتر به اورژانس مراجعه کنید.
پس از پاکسازی و از بین رفتن عفونت، دندان احیاء شده است و باید درمان ریشه (عصب کشی) روی آن انجام شود. در درمان ریشه همه فضای داخلی دندان (حفره پالپ و کانال های فرعی آن) پاکسازی می شود و موادی به نام گوتا پرکا سیل می شود.پاکسازی و سیل کردن فضای داخلی از دندان در برابر عفونت بیشتر محافظت می کند. اگر مقدار زیادی از ساختار دندان یا استخوانی که دندان را احاطه می کند در نتیجه پوسیدگی از دست رفته باشد، ممکن است لازم باشد دندان کشیده شود.
در صورتی که دندان شیری کودک آبسه کرده باشد، برای نجات آن کار زیادی نمی توان انجام داد. عفونت پیشرفت کرده است و راهی برای تخلیه کامل عفونت وجود ندارد. درمان صحیح برای حذف عفونت کشیدن دندان است.
اگر به متخصص درمان ریشه و عصب کشی در تهران نیازمندید با ما در تماس باشید.