بیماری لثه یک شرایط بسیار جدی است که در آن لثه ها متورم، عفونی، یا زخم می شوند. اکثر افراد در سراسر دنیا با درجه ای از بیماری لثه درگیر هستند، و بسیاری حداقل یک مرتبه آن را تجربه کرده اند. این بیماری در کودکان کمتر شایع است.

اگر بیماری لثه دارید، احتمالاً وقتی دندان های خود را مسواک می زنید لثه های شما به راحتی دچار خونریزی می شوند و ممکن است بوی بد دهان نیز داشته باشید. این مرحله اولیه بیماری لثه تحت عنوان ژنژیویت شناخته می شود.

در صورتی که ژنژیویت درمان نشود، شرایطی به نام پریودنتیت بوجود می آید، که بافت هایی که دندان را حمایت می کنند و آنها را در جای خود نگه می دارند را تحت تأثیر قرار می دهد.

در صورتی که پریودنتیت درمان نشود، ممکن است استخوان فک شما آسیب ببیند و فضاهای کوچکی می توانند بین لثه ها و دندان ها باز شوند. دندان های شما می توانند لق شوند و در نهایت از دست بروند.

علل بروز بیماری لثه

بیماری لثه می تواند در نتیجه عوامل متعددی بروز پیدا کند، اما بهداشت نامناسب دهانی شایع ترین عامل است. بهداشت نامناسب دهان مانند درست یا منظم مسواک نزدن دندان ها، می تواند موجب تشکیل پلاک روی دندان ها شود.

پلاک و جرم دندان

دهان شما پر از باکتری هایی است که با بزاق دهان ترکیب می شوند تا ماده چسبناکی به نام پلاک را تشکیل دهند که روی دندان ها تشکیل می شوند. برخی باکتری های موجود در پلاک های دندانی بی ضرر هستند، اما برخی از آنها برای سلامت لثه های شما مضر می باشند. وقتی شما غذاها و نوشیدنی های حاوی مقادیر زیادی کربوهیدرات (غذاهای قندی یا نشاسته ای) را مصرف می کنید، باکتری های موجود در پلاک های دندانی کربوهیدرات ها را به انرژی که نیاز دارند تبدیل می کنند و به طور همزمان اسید تولید می کنند. به مرور زمان اسید موجود در پلاک های دندانی شروع به تجزیه کردن سطوح دندان ها می کنند و موجب پوسیدگی دندان ها می شوند. اگر شما با مسواک زدن دندان ها این پلاک ها را از روی آنها برندارید، آنها انباشته می شوند و موجب تحریک و حساسیت لثه ها می شوند. این اتفاق می تواند منجر به التهاب، قرمزی، خونریزی، تورم، یا تحریک پذیری لثه های شما شود.

معمولاً زدودن پلاک های دندانی در ابتدا با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن راحت است، اما اگر به طور منظم برداشته نشوند سفت و سخت می شوند و ماده ای به نام تارتار شکل می گیرد. تارتار خیلی محکم تر به دندان ها می چسبد و معمولاً تنها می تواند توسط دندانپزشک یا متخصص برداشته شود.

علائم و نشانه های بیماری لثه

لثه های سالم باید صورتی رنگ و منسجم باشند و دندان ها را محکم در جای خود نگه دارند. وقتی لثه های خود را لمس می کنید یا آنها را مسواک می زنید نباید خونریزی داشته باشند. بیماری لثه همیشه دردناک نیست و ممکن است حتی آگاه نباشید این مشکل را دارید. به همین دلیل چکاپ های منظم دندانپزشکی مهم هستند.

علائم مراحل اولیه بیماری لثه

علائم اولیه بیماری لثه می توانند شامل موارد زیر باشند:

• لثه های قرمز و متورم
• خونریزی از لثه ها پس از نخ دندان کشیدن یا مسواک زدن دندان ها

این مرحله از بیماری لثه ژنژیویت نامیده می شود.

علائم مراحل پیشرفته بیماری لثه

در صورتی که ژنژیویت درمان نشود، بافت ها و استخوان هایی که دندان ها را حمایت می کنند نیز می توانند تحت تأثیر قرار بگیرند. این مرحله تحت عنوان پریودنتیت، یا بیماری پریودنتال شناخته می شود.

علائم پریودنتیت می توانند شامل موارد زیر باشند:

• بوی بد دهان (هالیتوزیس)
• مزه ناخوشایند داخل دهان
• شل شدن دندان ها که باعث می شود غذا خوردن دشوار شود
• انباشته شدن ترشحات و چرک زیر لثه ها و کنار دندان ها (آبسه لثه)

ژنژیویت حاد

در برخی موارد نادر، شرایطی به نام ژنژیویت زخمی نکروز دهنده حاد acute necrotising ulcerative gingivitis (ANUG) می تواند به طور ناگهانی بروز پیدا کند. علائم این شرایط معمولاً وخیم تر از علائم بیماری لثه هستند و می توانند شامل موارد زیر باشند:

• خونریزی، درد لثه ها
• زخم های دردناک
• تحلیل رفتن لثه های بین دندان ها
• بوی بد دهان
• احساس مزه فلز داخل دهان
• ترشح بیش از حد بزاق دهان
• مشکل در بلع یا حرف زدن
• بالا رفتن دمای بدن (تب کردن)

چه افرادی بیشتر در معرض خطر هستند؟

علاوه بر بهداشت نامناسب دهانی، چیزهای دیگری نیز هستند که می توانند خطر گسترش مشکلات مربوط به لثه ها را افزایش دهند، که عبارتند از:

• کشیدن سیگار
• سن شما- با بالا رفتن سن بیماری لثه شیوع بیشتری پیدا می کند
• دیابت- یک شرایط دراز مدت که باعث می شود سطح قند خون فرد خیلی بالا برود.
• بارداری- تغییرات هورمونی می توانند باعث شوند لثه ها بیشتر مستعد بروز تشکیل پلاک شوند.
• ضعف سیستم ایمنی بدن- برای مثال، به دلیل شرایطی مانند HIV و ایدز یا درمان های خاص، مانند شیمی درمانی
• سوء تغذیه- شرایطی که می تواند زمانی اتفاق بیفتد که رژیم غذایی فرد حاوی مقادیر درست مواد مغذی نمی باشد.
• استرس و فشار

علاوه بر این، اگر داروهایی مصرف می کنید که موجب خشکی دهان می شوند، ممکن است بیشتر مستعد بیماری لثه باشید. این داروها عبارتند از داروهای ضد افسردگی و آنتی هیستامین ها.

درمان بیماری لثه

بهترین راه برای درمان بیماری لثه داشتن بهداشت مناسب دهانی است، گرچه گاهش اوقات دیگر درمان های دندانی و دارویی اضافی نیز لازم هستند.

بهداشت دهان

بهداشت خوب و مناسب دهانی عبارت است از:

• مسواک زدن دندان ها به مدت حداقل دو دقیقه باید آخرین کاری باشد که قبل از رفتن به رختخواب انجام می دهید و حداقل یک مرتبه دیگر باید این کار را انجام دهید- مهم نیست از مسواک برقی استفاده می کنید یا مسواک دستی، اما برای برخی افراد تمیز کردن دندان ها با استفاده از مسواک برقی راحت تر است.
• استفاده از خمیر دندان هایی که حاوی مقادیر درست فلوراید هستند، ماده معدنی طبیعی که به محافظت از دندان ها در برابر پوسیدگی دندان ها کمک می کند.
• نخ دندان کشیدن دندان ها یا استفاده از مسواک های بین دندانی به طور منظم- ترجیحاً روزها، قبل از مسواک زدن دندان ها
• سیگار نکشیدن
• مراجعه منظم به دندانپزشک – حداقل هر یک یا دو سال یک مرتبه، اما در صورت لزوم به دفعات بیشتر

دهانشویه

دهانشویه های آنتی بیوتیک کلرهگزیدین یا هگزتیدین به صورت بدون نسخه از داروخانه ها قابل تهیه هستند. اما اختلاف نظراتی وجود دارد در مورد اینکه آیا استفاده از دهانشویه ها برای افرادی که لثه های سالم دارند ضروری است یا خیر.

دهانشویه ها نمی توانند پلاک های موجود را از بین ببرند. تنها مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم می توانند این کار را انجام دهند.

اگر دهانشویه به کنترل تشکیل پلاک های دندانی کمک کند، ممکن است دندانپزشک شما  استفاده از آنها را توصیه کند. دندانپزشک می تواند بهترین و مناسب ترین نوع دهانشویه را به شما پیشنهاد دهد و نحوه استفاده از آن را نیز توضیح دهد.

دهانشویه های حاوی کلرهگزیدین اگر به طور منظم استفاده شوند می توانند موجب ایجاد لکه های قهوه ای رنگ روی دندان ها شوند. بین مسواک زدن دندان ها و استفاده از دهانشویه های کلرهگزیدین دهان خود را با دقت به طور کامل شستشو دهید زیرا برخی مواد موجود در خمیر دندان ها می توانند جلوی عمل کردن دهانشویه ها را بگیرند. نباید بیشتر از 4 هفته از دهانشویه های کلرهگزیدین استفاده کنید.

درمان های دندانپزشکی

اگر بیماری لثه دارید، برخی درمان های دندانپزشکی که در زیر برای شما معرفی خواهیم کرد نیز می توانند به شما کمک کنند.

جرمگیری و پولیش کردن

برای زدودن پلاک و تارتاری (پلاک های سفت شده) که می توانند روی دندان های شما تشکیل شوند، دندانپزشک شما ممکن است جرمگیری و پولیش کردن دندان ها را توصیه کند.

اینها “پاکسازی تخصصی و حرفه ای” دندان ها هستند که معمولاً توسط دندانپزشک یا دستیار او انجام می شوند. دندانپزشک با استفاده از ابزارهای خاصی پلاک و تارتار را از روی دندان ها می خراشد سپس دندان ها را پولیش می کند تا لکه های روی دندان ها را برطرف کند.

اگر پلاک و تارتار زیادی روی دندان ها تشکیل شده باشد، ممکن است لازم باشد بیش از یک مرتبه جرمگیری و پولیش دندان ها را انجام دهید.

هزینه جرمگیری و تسطیح سطح ریشه، بسته به اینکه لازم است چه کاری انجام شود، می تواند متفاوت باشد، بنابراین قبل از آن از دندانپزشک خود بپرسید هزینه انجام آنها چقدر خواهد شد.

روت پلنینگ یا تسطیح سطح ریشه دندان ها

در برخی موارد بیماری لثه، ممکن است لازم باشد تسطیح سطح ریشه دندان ها انجام شود، که عبارت است از پاکسازی عمقی زیر لثه ها برای خلاص شدن از شر باکتری های روی ریشه های دندان ها. قبل از انجام این فرایند ممکن است لازم باشد برای بی حس کردن آن منطقه از بی حس کننده های موضعی (داروهای ضد درد) استفاده شود. به مدت 48 ساعت پس از تسطیح سطح ریشه دندان ها ممکن است مقداری درد و ناراحتی را تجربه کنید.

درمان های دیگر

اگر بیماری لثه شدید داشته باشید، ممکن است نیاز به درمان های بیشتری، مانند جراحی پریودنتال، داشته باشید. در برخی موارد، ممکن است لازم باشد دندانی که تحت تأثیر قرار گرفته است کشیده شود.

دندانپزشک می تواند راجع به فرایندی که نیاز است و نحوه انجام آن برای شما توضیح دهد. در صورن لزوم، می تواند شما را به متخصص ارجاع دهد.

اگر جراحی یا فرایند تسطیح سطح ریشه داشته اید، ممکن است به شما آنتی بیوتیک (دارو برای درمان عفونت) داده شود. دندانپزشک به شما خواهد گفت که آیا این ضروری است یا خیر.

درمان های بیماری لثه شدید

ژنژیویت زخمی نکروز دهنده حاد همیشه باید توسط دندانپزشک درمان شود. اما اگر در صورت عدم دسترسی، قبل از مراجعه به دندانپزشک به پزشک عمومی مراجعه کنید، ممکن است درمان هایی برای شما انجام دهند تا زمانی که بتوانید به دندانپزشک مراجعه کنید. علاوه بر توصیه های دندانپزشکی و برخی درمان هایی که در بالا به آنها اشاره کردیم، درمان های ANUG ممکن است شامل استفاده از آنتی بیوتیک ها، مسکن ها، و انواع مختلف دهانشویه ها باشند.

آنتی بیوتیک ها

اگر ANUG داشته باشید، ممکن است دندانپزشک درمان با آنتی بیوتیک هایی مانند مترونیدازول یا آموکسی سیلین را توصیه کند. معمولاً لازم است این داروها به مدت 3 روز استفاده شوند. آموکسی سیلین برای افرادی که به پنی سیلین حساسیت دارند مناسب نیست.

مترونیدازول می تواند با الکل واکنش نشان دهد، و ممکن است باعث شود احساس خیلی بدی به شما بدهد. در طول مدتی که تحت درمان با مترونیدازول هستید و 48 ساعت پس از پایان دوره درمان با آن لازم است از نوشیدن الکل خودداری کنید. دیگر عوارض جانبی مترونیدازول و آموکسی سیلین ها عبارتند از احساس بیماری، استفراق و اسهال.

مسکن ها

پاراستامول و ایبوپروفن از جمله رایج ترین مسکن هایی هستند که عموماً تجویز می شوند. علاوه بر این، آنها به صورت بدون نسخه از داروخانه ها قابل تهیه می باشند. این داروها می توانند درد و ناراحتی را کاهش دهند. اما برای هر کسی مناسب نیستند، بنابراین دستورالعمل تولید کننده آنها را قبل از مصرف مطالعه کنید.

دهانشویه ها

دهانشویه های حاوی کلرهگزیدین یا هیدروژن پراکسید ممکن است برای درمان ANUG تجویز شوند. برخی دهانشویه های کلرهگزیدین به صورت بدون نسخه نیز از داروخانه ها قابل تهیه هستند، گرچه ممکن است آنها به اندازه دهانشویه های هیدروژن پراکسید مؤثر نباشند. قبل از مصرف هر دهانشویه ای دستورالعمل درج شده روی آن را مطالعه کنید. برخی از آنها قبل از استفاده نیاز است با آب رقیق شوند.

ترک سیگار

سیگار کشیدن و مصرف دخانیات یکی از ریسک فاکتورهای قابل توجه برای بیماری لثه است. ترک سیگار به میزان زیادی می تواند بهداشت دهان شما را بهبود بخشد.

اگر شما نیاز به کمک یا توصیه برای ترک سیگار دارید، با دندانپزشک یا حتی پزشک معالج خود تماس بگیرید تا شما را راهنمایی کنند.

مشکلات و عوارض جانبی بیماری لثه

اگر شما ژنژیویت یا بیماری دارید و برای زدودن و برطرف کردن پلاک و تارتارهای (پلاک های سفت شده) روی دندان ها اقدام نکنید، این وضعیت ممکن است وخیم تر شود و به پریودنتیت تبدیل شود.

اگر پریودنتیت را درمان نکنید، ممکن است با مشکلات و عوارض جانبی بیشتری مواجه شوید، که در آن بافتی که از دندان های حمایت می کند تحت تأثیر قرار می گیرد.

این مشکلات عبارتند از:

• آبسه های مکرر لثه (مجموعه دردناکی از چرک)
• افزایش آسیب به بافت الیاف پریودنتال لیگامان (بافتی که دندان های به حفره ای که درون آن جای دارد متصل می کند)
• افزایش آسیب و تحلیل رفتن استخوان آلوئولار (استخوان داخل فک که حاوی حفره های دندانی و دندان ها می باشد)
• تحلیل لثه ها
• لق شدن دندان ها
• از دست رفتن دندان ها.

ژنژیویت زخمی نکروز دهنده حاد

در صورتی که به ژنژیویت زخمی نکروز دهنده حاد (ANUG) مبتلا باشید و این مشکل درمان نشود، می تواند منجر به بروز مشکلات وخیم تری شود. عفونت می تواند به تمام بخش خای لثه های شما و استخوان آلوئولار پیرامون دندان های شما منتشر شود.

این مشکل می تواند منجر به بروز مشکلات زیر شود:

• لثه های بین دندان های شما به طور کامل تخریب می شوند.
• زخم های بزرگ (زخم های باز) حفره های دائمی درون لثه های شما به جای می گذارند.
• دندان های شما لق و بی ثبات می شوند.

در صورتی که ANUG نخستین مرتبه ای که به آن مبتلا می شوید به درستی تحت درمان قرار نگیرد، بیشتر احتمال دارد که در آینده با موارد تکرار شونده این بیماری مواجه شوید.

این می تواند منجر به بوی بد مداوم دهان (هالیتوزیس) و خونریزی لثه ها، و همچنین تحلیل تدریجی لثه ها شود. در موارد نادر، ANUG می تواند منجر به بروز قانقاریا شود که لب ها و گونه ها را تحت تأثیر قرار می دهد. این اتفاق زمانی رخ می دهد که بافت ها شروع به از دست رفتن می کنند و تحلیل می روند یا تخریب می شوند. در صورتی که دچار قانقاریا شدید، ممکن است لازم باشد بافت از دست رفته برداشته شود.

مشکلات و پیچیدگی های دیگر

بیماری لثه با افزایش خطر تعدادی از بیماری ها و مشکلات دیگر سلامتی نیز همراه بوده است، از جمله:

• بیماری قلبی و عروقی
• عفونت های ریوی
• زایمان زودرس و به دنیا آوردن کودکانی با وزن پایین، در صورتی که در طول دوران بارداری تحت تأثیر این بیماری بوده اید.

گرچه در افراد مبتلا به بیماری لثه ممکن است خطر این مشکلات افزایش پیدا کند، اما در حال حاضر هیچ شواهد شفافی وجود ندارد مبنی بر اینکه بیماری لثه مستقیماً منجر به بروز آنها شده باشد.

پیشگیری از بروز بیماری لثه

اکثر اقداماتی که برای درمان موارد خفیف بیماری لثه استفاده می شوند و از بروز آن نیز جلوگری کنند. این اقدامات عبارتند از مسواک زدن دندان ها، حداقل دو مرتبه و نخ دندان کشیدن حداقل یک مرتبه در طول روز و به طور منظم.

حتماً باید برای چکاپ های دندانپزشکی نیز مراجعه کنید.

در اکثر موارد، دندانپزشک شما قادر است پاکسازی کاملی برای دندان های شما انجام دهد و پلاک های سفت شده (تارتار) را بزداید.

آنها می توانند به شما یاد دهند چگونه دندان های خود را به شکلی مؤثر تمیز کنید تا به پیشگیری از تشکیل پلاک در آینده کمک کنید.

چکاپ های دندانپزشکی

مراجعات منظم به دندانپزشک و چکاپ های دندانی از اهمیت ویژه ای برخوردارند زیرا در صورت وجود هرگونه مشکل در دندان ها و لثه ها آنها خیلی زود یافته می شوند و تحت درمان قرار می گیرند.

اگر قبلاً هرگز بیماری لثه نداشته اید و بهداشت دهانی را به خوبی رعایت می کنید، ممکن است لازم باشد تنها یک یا دو مرتبه در طول سال برای چکاپ مراجعه کنید.

اگر در گذشته مشکلات و بیماری های لثه داشته اید، ممکن است لازم باشد دفعات بیشتری در طول سال به دندانپزشک مراجعه کنید. در هر مراجعه دندانپزشک می تواند به شما بگوید چه مدت دیگر لازم است برای چکاپ بعدی مراجعه کنید.

در صورتی که خطر بروز مشکلات لثه شما افزایش پیدا کرده باشد (برای مثال، سیگار می کشید یا دیابت دارید)، ممکن است به شما توصیه شود بیشتر به دندانپزشک مراجعه کنید تا دندان ها و لثه های شما بیشتر بتوانند تحت نظارت قرار بگیرند.